Van verteltheater naar productiehuis voor storytelling 2005-2020
Vijftien jaar De Verhalenboot
“Het verhaal: dat is het leven in een notendop. Het vertellen van en het luisteren naar verhalen biedt ons sinds mensenheugenis grip op de wereld waarin we leven. Verhalen verklaren de maatschappij om ons heen, geven richting in onzekere tijden en bieden ons een instrument om onze verbeelding, onze ervaringen, zorgen, ideeën en kennis met elkaar te delen. Verhalen slaan een brug tussen mensen van allerlei leeftijden, culturen en levensovertuigingen. De oeroude en hedendaagse verhalen vormen ons kompas voor de duurzame en inclusieve wereld waar we met zijn allen naartoe moeten.”
Vestzaktheatertje in Zwolse grachten
De Verhalenboot is begonnen als een vestzaktheatertje op een voormalige Wad- en Sontvaarder in de Zwolse grachten, een wild plan van twee jonge creatieven: Rob Bults (muzikant) en Kitty Peetoom (schrijver/journalist). Vijf jaren lang bouwden zij aan hun droom: een theater voor het verhaal. Op 22 januari 2005 opende Verteltheater De Verhalenboot haar deuren. Tweemaal in de week was er een verteltheatervoorstelling, vaak werd nog een workshop of een cursus verhalenvertellen gehouden. Ook runde het tweetal een goed lopende verhuurtak voor bruiloften, partijen en bedrijfsvergaderingen, al dan niet met een verteld verhaal als rode draad of illustratie. Verhalenvertellers uit Nederland, Zwolle, maar ook Zweden, Duitsland, Engeland/India, Egypte/Frankrijk reisden naar Zwolle voor het vertellen van oeroude en gloednieuwe verhalen tussen de rode gordijnen op het piepkleine podiumpje van 4 bij 2 meter: waargebeurd, oraal overgeleverd, verzonnen en bewerkt vanuit beroemde boeken, alles kwam voorbij voor een ademloos publiek. Later kwamen daar concerten bij met Zwolse BN´ers als Miss Montreal, Typhoon, Bertolf, Rico, de Opgezwolle clan en niet-Zwollenaren zoals Giovanca.
Waterval Internationaal Vertelfestival
In 2009 nam het artistiek/zakelijk team van De Verhalenboot de Zwolse Verteldag over van Kunst en Cultuur Overijssel. De Verteldag was van oudsher een populaire dag bij gezinnen; een dag die elke zomer op een mooie zondagmiddag werd gehouden in de Pelsertoren, de bibliotheek/Statenzaal, het gebouw van KCO aan de Kamperstraat en in Theater Odeon. Onder leiding van het artistiek en zakelijk team van De Verhalenboot werd de Zwolse Verteldag uitgebouwd naar Waterval Internationaal Vertelfestival, een driedaags evenement vol nationale en internationale verhalenvertellers, rootsmuziek, terrassen, kinderactiviteiten en vuurtjes. Alles aan de oude stadsmuur in een paar yurts, in De Verhalenboot zelf, de Pelsertoren en op wat buitenpodia op de grasstrook langs de Thorbeckegracht.
Vakschool vertellen en schrijven
Het vertelonderwijs op De Verhalenboot werd bestendigd en verstevigd door een duurzame samenwerking aan te gaan met de Vertelacademie NL/BE. Jaarlijks ging deze opleiding voor het vertellen een aantal basiscursussen verhalenvertellen aanbieden en een paar specialisatieworkshops. Iets daarna werd ook het literaire schrijfonderwijs een vaste waarde in Zwolle door een samenwerking van De Verhalenboot met de Schrijversvakschool Groningen/Noord-Nederland, die in De Verhalenboot een officiële Zwolse dependance kreeg. Ook deze Zwolse afdeling van de schrijversvakschool biedt tot op de dag van vandaag jaarlijks de vooropleiding Schrijftechnieken A en B aan met daarnaast de hoofdvakken van alle schrijfgenres op niveau 1. Het geeft de Zwollenaar de gelegenheid in zijn eigen stad kunstvakonderwijs te volgen dat op de kunstacademies in Zwolle niet wordt onderwezen: storytelling en creative writing.
Vertellersgilde
In nauw contact met Openbaar Onderwijs Zwolle werd in 2007 een praktijkleertraject opgezet voor jonge vertellers. Eerst vanaf de basisschoolleeftijd, later voor jongeren vanaf de vo-leeftijd. Het Vertellersgilde, zoals dit scholingstraject na verloop van jaren is gaan heten, leidt al sinds een jaar of negen jonge vertellers op. De oudsten zijn inmiddels zelf professioneel verteller en acteur, regisseur of docent drama. Ze verzorgen geheel in de gildetraditie zelf weer vertel-les aan de jongste generatie, die nog maar elf of twaalf jaar oud is en net begint met de eerste scholing en de podiumoptredens op de festivals die Zwolle rijk is.
Jaarlijks ‘overvalt’ het Vertellersgilde met een grote groep jonge vertellers ruim dertig basisscholen van het Openbaar Onderwijs Zwolle en regio met verhalen. Het is voor hen de beste trainingsvorm die er is. Met het project Het Vertellersgilde bereikt De Verhalenboot duizenden jongeren met verhalen en met het fenomeen vertellen. Leren luisteren naar verhalen, sámen luisteren naar verhalen, is minstens net zo belangrijk als het zelf goed kunnen vertellen en presenteren. Aandacht voor elkaars verhaal schept begrip en zachtheid. De jonge vertellers in het gilde maken jaarlijks onder regie van de huisregisseurs een nieuwe voorstelling voor Festival Zwolle Unlimited, met tryouts op evenementen in de maanden ervoor.
Zwolle Unlimited
Waterval Vertelfestival, ging al snel na haar ontstaan op het gebied van PR en communicatie samenwerken met de Zwolse Boekenmarkt en straattheaterfestival Kunsten op Straat, die immers in hetzelfde weekeinde werden gehouden. Diverse jaren achtereen brachten deze drie organisaties samen een festivalkrant uit waarmee via huis-aan-huis verspreiding in de Zwolse wijken iedereen op de hoogte werd gebracht van het leukste weekeinde van het jaar, begin juni in Zwolle. De kosten voor de PR werden gedeeld. En ook organisatoren van kleinere evenementen die in dat weekeinde plaatsvonden, konden op laagdrempelige wijze meeliften in dit krantje. Deze evenementensamenwerking kreeg een naam: ‘Zwolle Unlimited’. Het werd het eerste parapluevenement in Zwolle. Na een aantal jaren wees de gemeente Zwolle via haar nieuwe evenementenbeleid een vijftal evenementen aan als ‘kernevenement’ van de stad. Eén van die aangewezen evenementen was Zwolle Unlimited. Alleen….Zwolle Unlimited was helemaal geen evenement, maar een samenwerking.
Spoorslags werd door de drie grote deelnemers: De Verhalenboot, Kunsten op straat en de Boekenmarkt, een stichting opgericht met de naam Zwolle Unlimited. Via deze creatieve oplossing werd dit prachtige clusterevenement voor de stad behouden. In de jaren daarna versmolten de drie organisaties tot één. De min of meer gedwongen fusie resulteerde in een onafhankelijke stichting die aan het artistiek team van De Verhalenboot de opdracht verstrekte, dit clusterevenement te gaan organiseren. Nog steeds vindt Zwolle Unlimited plaats aan de Thorbeckegracht, maar het evenement is uitgebreid naar het gebied voor, achter en naast de Broerenkerk, met als bruisend muzikaal en theatraal festivalhart Het Smulerf, het plantsoentje voor de oude Librije bij de Broerenkerk. In tien jaar tijd is Zwolle Unlimited uitgegroeid tot één van de dragende kunst- en cultuurfestivals van de stad Zwolle en een beeldbepalend evenement voor de provincie Overijssel: een festival voor storytelling, dans- en circustheater en rootsmuziek waarmee de stad zich landelijk op de kaart zet.
Verhalen voor anderen
De artistiek-zakelijk leiders hebben beide wortels in het maken van verhalen in geschreven vorm, in fotografie en film en in muziek. De Verhalenboot is een veelgevraagd maker van artikelen, films, foto's en verhalen in opdracht. Als productiehuis richt De Verhalenboot zich met haar maakwerk uitsluitend op de kunst- en cultuursector, de sector van de duurzame voedselvoorziening en biodynamische landbouw en het vrijeschoolonderwijs. Ook verzorgt De Verhalenboot op verzoek lessen en trainingen op het gebied van verhalenvertellen en literair schrijven.
Cultuureducatiefestival Woest
Vijf jaar geleden, in 2015, werd in samenwerking met Stadkamer speciaal voor vo-scholen het festivalterrein een week eerder opgebouwd. Dit na een tweedaagse try out in 2014. Scholieren konden in een festivalsetting kennismaken en genieten van kunst: zowel als toeschouwer als door zelf kunst te maken. Een concept dat omarmd werd door de onderwijsinstellingen en dat inmiddels is uitgegroeid tot Cultuureducatiefestival Woest. Festival Woest ontwikkelt via onderwijsinnovatietrajecten door het jaar heen nieuwe lesmethodes en workshops voor ruim drieënhalf duizend jongeren in vijf dagen tijd. Ook biedt Woest een uitdagend programma voor de vele professionals in onderwijsland. Die volgen op de avonden van Woest kennistrajecten. De artistieke directie van Zwolle Unlimited is ook artistiek verantwoordelijk voor Woest. Stadkamer Zwolle is sinds 2018 opdrachtgever en organisator van festival Woest.
De theatervoorstellingen die in de eerste acht jaren in Verteltheater De Verhalenboot plaatsvonden, werden verplaatst naar festival Zwolle Unlimited. Daardoor ontstond een stevig en authentiek storytelling festival dat naam heeft opgebouwd tot ver buiten de landsgrenzen en dat zich tot de grootste storytelling festivals van Europa mag rekenen. Sinds zeven jaar is Zwolle Unlimited aangewezen als één van de beeldbepalende festivals van Overijssel, een festival waarvoor mensen naar de stad Zwolle reizen, om daar te verblijven en te genieten van een festival dat erfgoed van verhalen, van muziek, van authentiek maar eigentijds circustheater en danstheater in haar vlaggenstok heeft gekerfd. Het aantal bezoekers van festival Zwolle Unlimited wordt geschat op zo’n 50.000 mensen.
Teller Tales and Tradition
Er zijn vertellers in vele soorten en maten. Van de hedendaagse verteller die het heel theatraal kan maken tot de personal storyteller. Maar er zijn ook heel traditionele vertellers die opereren in een eeuwenoude traditie; waarbij technieken komen kijken die bijna verloren zijn gegaan. De orale overlevering van verhalen heeft de mens altijd gedwongen, memorisatietechnieken en theatrale technieken te ontwikkelen om de verhalen generaties lang te kunnen laten boeien en te kunnen doorgeven. Door die technieken werden de verhalen behouden voor de vergetelheid. De Drut’syla traditie is een traditie die De Verhalenboot mede om die reden ondersteunt. Shonaleigh Cumbers uit Engeland is de enige bekende nog levende Drut’syla ter wereld. Deze joodse orale traditie van het herinneren en vertellen van duizenden traditionele verhalen staat model voor een manier van vertellen die op veel meer plekken in de wereld bestond en geeft zo een kijkje in onze eigen oeroude storytelling geschiedenis. De Drut’syla verhalen werden eeuwenlang doorgegeven via generaties van joodse vrouwen. Shonaleigh heeft meer dan vierduizend verhalen aangeleerd gekregen van haar grootmoeder. De traditie wortelt in Nederland. Het is een levenswerk van Shonaleigh om de verhalen door te geven, te registreren op audio en aan te leren aan een volgende generatie verhalenvertellers. Ze heeft aan De Verhalenboot een geïnspireerd partner in Nederland.
Wereldberoemde Verhalenfestival
In 2018 werd in de wintertijd een nieuw festival ter wereld gebracht: Het Wereldberoemde Verhalenfestival met daaraan gekoppeld de Midwinterspooktocht (vanaf 2017). Dit is een makersfestival voor de creatieven die in groten getale in de stad Zwolle wonen en werken. In de dagen voor kerst worden er theatrale wandelingen gehouden op verstopte en bijzondere locaties in Zwolle. Voor dit evenement worden meer dan twintig premières gemaakt, die door het festival onder regie worden geproduceerd, met behulp van professionele regisseurs uit de stad.
Federatie Nederlandse Vertelorganisaties
De Verhalenboot is één van de founding partners van de Federatie van Nederlandse Vertelorganisaties. De federatie wil bijdragen aan de emancipatie van verhalen vertellen, zowel artistiek als toegepast, binnen de Nederlandse samenleving. De Federatie Nederlandse Vertelorganisaties is een samenwerkingsverband van acht grote Vertelorganisaties in Nederland die alle het verhalenvertellen willen doorgeven aan toekomstige generaties. De eerste mijlpaal van de federatie is de erkenning van het verhalenvertellen als immaterieel erfgoed in januari 2020. Acht jaar geleden, in 2012, ondertekende Nederland het UNESCO-verdrag inzake Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. Staten die het UNESCO-verdrag hebben ondertekend, dienen maatregelen te nemen ter bescherming van het immaterieel erfgoed binnen de eigen landsgrenzen. De inventaris waarin het vertellen wordt bijgeschreven is een voorbeeld van de maatregelen die Nederland treft om het nationaal immaterieel erfgoed zichtbaar te maken en te borgen.
Nieuwe naam: Productiehuis De Verhalenboot
Omdat De Verhalenboot meer en meer in de organisatie van evenementen terechtkwam, is de naam recentelijk veranderd. Van Verteltheater De Verhalenboot naar Productiehuis De Verhalenboot. Het artistiek en zakelijk team is nog steeds hetzelfde: Rob Bults en Kitty Peetoom. In vijftien jaar tijd hebben zij Zwolle op de kaart gezet als stad waar vertellers en verhalen worden geboren. Een warm bed voor ieder die geïnspireerd is door verhalen en vertellen, ze wil horen of zelf wil gaan vertellen. Met de nieuwe naam Productiehuis De Verhalenboot kan de organisatie voorwaarts de toekomst in. De artistiek-zakelijk leiders zijn onnoemelijk trots op alle vertellers, opleiders, organisators, bouwers, bestuurders, subsidiënten en anderen die samen met hen het verhalenvertellen in Nederland weer op de kaart hebben gezet als eigentijds, oersterk medium: voor op het podium als kunstvorm, in het onderwijs als overdrachtsmethode, in het bedrijfsleven en de zorg als cohesie-middel en communicatiemiddel en natuurlijk ter opvoeding en vermaak in het dagelijks leven.
“Want het verhaal, dat is het leven in een notendop”.
